Blog: Liefdesverdriet, Martine Stavenga, mei 2020

Liefdesverdriet

Rouw is de kostprijs van hechting

Verwerken van verlies bij een scheiding is rouw. We rouwen omdat datgene wat dierbaar is, verloren is gegaan. We zouden niet rouwen als we ons niet zouden hechten. We kunnen als mensen niet zonder deze hechting, want de diepste drijfveer in ons bestaan is het zoeken van contact en het aangaan van een veilige emotionele verbinding. Dit heb je nodig om te kunnen overleven. Als kind geeft de verbinding met je ouders je vertrouwen om de wereld te ontdekken en zorgt het voor een veilige haven om naar terug te keren bij angst of gevaar zodat je weer kunt ontspannen. Het is de basis om te kunnen groeien, jezelf te ontplooien en van het vinden van je eigenheid. Hoe veiliger verbonden hoe sterker, veerkrachtiger en zelfstandiger. Dit geeft je vertrouwen in de relatie en in je leven. 

In je volwassen leven zoek je naar deze veilige hechting binnen je liefdesrelatie. Zodra je je hecht aan je partner moet je je in zekere zin ook voorbereiden op loslaten. Vroeg of laat krijg je te maken met verlies. Verlies door overlijden of verlies door het verbreken van een relatie is onlosmakelijk met het leven verbonden. De angst voor dit verlies en de daarmee samenhangende pijn gaan we het liefst uit de weg. 

Rouwproces 

Bij de verwerking van het verlies is het belangrijk dat je niet bang bent om het gevoel wat je ervaart toe te laten. Ieder doet dat op zijn eigen manier en loopt bij het rouwen zijn eigen pad en in zijn eigen tijd.  Hoe je door dit proces heen gaat heeft vooral ook te maken met hoe je dat ooit hebt geleerd in je jeugdjaren. De kwaliteit van de band met je ouders bepaalt de mate van veerkracht en vertrouwen in je leven en het bepaalt ook hoe je omgaat met (je angst voor) verlies en de samenhangende pijn. Hoe veiliger je vroeger gehecht bent hoe beter je in staat bent om verliezen te kunnen verwerken of incasseren. Dit heet coping. 

Daarbij helpt het om te weten dat, iedereen die een scheiding of een verbroken relatie te verwerken heeft, de verschillende fases van een rouwproces doorloopt. Alhoewel dit rouwproces absoluut geen lineair proces is, zijn grofweg de volgende fases te onderscheiden: van verliesgericht (shock – ontkenning -  - boosheid -  angst - verdriet) naar herstelgericht (berusting – acceptatie - nieuwe toekomstplannen -loslaten - zingeving). In de praktijk zie ik dat de rouwverwerking afwisselend van verliesgericht naar herstelgericht gaat. Alle emoties buitelen hierbij vaak over elkaar heen. Daarbij gaan beide partners hier heel verschillend mee om, wat het lastig maakt om hierin de steun bij elkaar te vinden of elkaar te begrijpen. Zo zal degene die besluit om de relatie te beëindigen - na een intern proces van misschien wel jaren - al hebben geaccepteerd dat het over is en al met één been in de toekomst staan, terwijl de andere partner vanaf het moment dat het besluit is medegedeeld op dat moment volledig in shock is van de mededeling en niet kan geloven dat het over is. Rouw is dan een eenzaam proces.

Ontkennen, piekeren, vermijden, blijven vechten helpt niet

De manier waarop je met gevoel (pijn) omgaat heeft alles te maken met hoe je omgeving in je kinderjaren op je gevoel reageerde. Werd er vroeger altijd “niet zeuren” tegen je gezegd als je pijn had, dan werden je gevoelens op dat moment ontkend en heb je wellicht een mechanisme ontwikkeld om jezelf van dit gevoel af te sluiten. Dat hielp je destijds om te overleven door je weg te houden van de pijn. Dit mechanisme kan een patroon worden wat je in je volwassen leven nog steeds (bewust of onbewust) toepast bij emotionele gebeurtenissen. 

Patronen die kunnen ontstaan door je van je gevoel af te sluiten zijn bijvoorbeeld die van een piekeraar, vermijder of een vechter. Dit zijn disfunctionele patronen die je niet helpen om met verdriet om te gaan. Een piekeraar is bijvoorbeeld minder goed in staat om oplossingen te vinden en daarnaar te handelen. Door te blijven malen worden spanningen en het daarmee samenhangende verdriet steeds groter en de reactie van de piekeraar daarop heviger en langduriger. Een vermijder gaat zijn pijn uit de weg door bijvoorbeeld heel hard te gaan werken of verdovende middelen te gaan gebruiken om maar niet de pijn te hoeven voelen. Een vechter blijft weerstand bieden aan de pijn van het verdriet door te blijven hangen in gevoelens van frustratie en boosheid of het blijven zoeken naar een schuldige buiten zichzelf. Deze patronen helpen niet bij het verwerken van het verlies en verlammen uiteindelijk je levenskracht. Als je verdriet, angst en woede lang genoeg onderdrukt – bewust of onbewust – neemt je lichaam het over en kunnen er naast emotionele klachten ook fysieke klachten ontstaan. 

Aanvaarding van de realiteit

Wat is dan de beste manier om met dit verlies om te gaan? Het allerbelangrijkste bij de rouwverwerking is het onder ogen zien van de realiteit en deze nieuwe realiteit te aanvaarden met de gevoelens van pijn en verdriet die daarmee samenhangen. Het gaat hierbij om jezelf over te geven aan het gevoel en dat dat gevoel er oordeelvrij mag zijn. Sta je zelf toe deze pijn te voelen en te doorleven. Zeg het hardop: het is uit, het is kwijt, het is voorbij “and it sucks”. Je hoeft jezelf er niet voor te verontschuldigen en ook het niet direct te willen fixen. Het belangrijkste is dit gevoel er te laten zijn. Het uiten van het verdriet is een wonderlijke pleister voor je ziel.  Het vergt moed om dit proces aan te gaan met jezelf en het is belangrijk daarbij heel liefdevol voor jezelf te zorgen. Daarbij helpt het om hulp of sociale steun te zoeken. 

Aanvaarden betekent ook het opgeven van de weerstand en het vechten tegen datgene wat is. Als je blijft denken dat dit je niet had moeten overkomen blijf je hangen in pijn, frustratie en boosheid. Stop met oordelen over jezelf, over de ander en neem verantwoordelijkheid voor je emoties. Deze heb je te verwerken om dit niet mee te nemen naar een volgende stap in je leven. Dit betekent dus ook stoppen met het zoeken naar een schuldige. Het gevoel dat het verlies je is aangedaan is vaak het aller moeilijkste om te accepteren. Dit kom ik in de praktijk vooral veel tegen bij relaties die verbroken worden omdat er een ander in het spel is. De verlate voelt zich in die situaties vaak verraden, afgedankt, ingeruild en kan daardoor langdurig blijven in een steeds terugkerend patroon van boosheid en beschuldigingen om maar niet over te geven aan de onmacht. De onmacht dat je er niets meer aan kan veranderen. Zo blijf je de realiteit ontkennen en kom je niet verder met de verwerking van je verlies. 

Hannah Cuppen schrijft in haar boek Liefdesbang:

“Wie de schuldvraag wil beantwoorden heeft zijn eigen pijn nog niet gezien. Wie geen behoefte heeft aan de schuldvraag heeft zijn eigen onmacht omarmt”.

En precies dat is nodig in deze situatie. Toegeven aan je onmacht. 

Je hoeft de ander niet leuk te vinden en natuurlijk moet je je grenzen aangeven, maar zolang je gevoelens in boosheid op de ander blijft projecteren geef je je eigen levenskracht uit handen. Het is daarom belangrijk om de verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen gevoelens. Dat doe je door het aanvaarden van de realiteit en het doorvoelen wat deze realiteit en de impact van het verlies met je doet. Zo laat je als het ware vanzelf los en ontstaat er weer ruimte voor je eigen levenskracht en ontstaat er ruimte om je opnieuw te kunnen verbinden. 

Betekenis geven

Om je opnieuw te kunnen hechten is het belangrijk om betekenis te geven aan je verloren gegane relatie. Naast het doorleven van het verlies is het daarom heel belangrijk om te kijken naar wat het je gebracht heeft. Wat betekende die persoon voor je? Waar ben je dankbaar voor? Kan je kijken naar het mooie wat er samen was? Kan je de mooie herinneringen terughalen? En als dat lastig is, kan je dan kijken naar datgene wat je eruit geleerd hebt? Waar ben je trots op?

Hulp nodig? 

Als je merkt dat je vastloopt in dit proces bedenk dan wat je zou kunnen doen om het verlies te borgen. Wat is daarvoor nog nodig? Vergeving? Of zou er nog een angst overwonnen moeten worden? Zoek hierbij steun of hulp als je er niet zelf uitkomt of als je merkt dat je vast loopt. 

OVER & UIT biedt coaching bij verliesverwerking na scheiding. Meer weten? Neem dan contact met mij op.